Een archief onder de loep
De organisatie van een kermis in Schaarbeek gaat terug tot het einde van de 19e eeuw. Ondanks enkele ups en downs in de loop van zijn geschiedenis, was de kermis met zijn diverse attracties een vaste waarde en een bron van plezier voor jong en oud.
Aan de oorsprong ligt ... een bedevaart
De geschiedenis van de jaarlijkse kermis in Schaarbeek begint met een bedevaart naar de Sint-Corneliuskerk in Diegem, op een vijftal kilometer. Zoals vele bedevaarten ging ook deze gepaard met een kermis, en sommige foorkramers "overwinterden" in Schaarbeek in afwachting van de opening van de lentemarkten. Hun verblijf was een meevaller voor de handelaren in de gemeente, vooral in de omgeving van het Colignonplein en de Saint-Servaaskerk, waar de foorkaravaan meestal neerstreek. Eind 19e eeuw namen sommige foorkramers niet langer de moeite om zich te verplaatsen en werd Schaarbeek de toegangspoort tot de Diegemse kermis. In zijn boek Kermesses uit 1884 beschrijft Georges Eekhoud de doortocht van bedevaartgangers van Brussel naar Schaarbeek als volgt: "De gelovigen zetten de processie in gang, met in hun zog een schare aan kijklustigen en kermisgangers. De grote meerderheid van deze laatsten gaat niet verder dan de grenzen van de wijk en beperkt zich tot de geneugten van de kermis in de buurt van de nieuwe kerk. ‘s Avonds heerst daar een exuberante, uitgelaten sfeer, met wilde dans- en slemppartijen."
Project voor een kermisterrein
De Schaarbeekse autoriteiten waarderen de levendigheid van de Colignonwijk, die dan nog relatief weinig bebouwd is. Er zijn al paardenmolens en frietkramen. Elk jaar in april weerklinkt er drie weken lang het geluid van draaiorgels en volksmuziek. Maar naarmate het Colignonplein en zijn omgeving op het einde van de 19e eeuw meer verstedelijken, komen er tegen de kermis, die zijn band met Diegem heeft verloren en een echt Schaarbeeks gebeuren is geworden, meer klachten van buurtbewoners vanwege geluids- of hygiënische overlast. Het gemeentebestuur overweegt daarom de kermis te verplaatsen naar de Generaal Eenensstraat en de Metsysstraat, op grond die nog beschikbaar is. Er zijn echter ook plannen om op die plaats een laan aan te leggen (de toekomstige Voltairelaan) en de vrees bestaat dat met de verhuis van de kermis het enige aantrekkelijke festival zal verdwijnen. De gemeenteraadsleden hebben wel oor naar de eisen van de buurtbewoners, maar halen evenmin de neus op voor de financiële voordelen die de festiviteiten opleveren in termen van handel en liefdadigheid (een deel van de winst wordt teruggestort aan liefdadigheidsinstellingen), maar ook rechtstreeks voor de gemeente die heffingen int op de standplaatsen. Toch verhuizen de attracties en de kraampjes naar de Haachtsesteenweg, om aan het begin van de 20e eeuw terug te keren naar het gebied rond het stadhuis en het Lehonplein.
Meer dan een eeuw feestelijkheden
Sinds 1894 is de kermis van Schaarbeek onlosmakelijk verbonden met de carnavalsoptocht die eind maart plaatsvindt. In april 1911 worden de kermiskramen opgezet terwijl het stadhuis in brand staat na een brandstichting. Daarbij lijden ook heel wat foorkramers aanzienlijke schade. Tijdens de twee wereldoorlogen worden de festiviteiten uiteraard opgeschort, maar de kermis komt telkens terug zodra de conflicten voorbij zijn. Vanaf de jaren 30 strekt de kermis zich uit van de Voltairelaan tot het Koninginneplein en neemt hij de hele Koninklijke Sinte-Mariastraat in beslag. De wijk Colignon-Lehon krijgt speciale verlichting om de festiviteiten extra cachet te geven. In 1938 beslist het organisatiecomité van de kermis om standplaatsen toe te voegen op het Helmetseplein en het Daillyplein. In de jaren 50 werd het gebied rond de Heilige-Familiekerk toegevoegd. Vandaag de dag zijn dit de plaatsen waar u elk jaar smoutebollen, paardenmolens en andere attracties zoals eendjes vissen aantref.
Wilt u meer weten? Contacteer de dienst Gemeentearchieven (info@1030.be)
© Alle rechten voorbehouden