Archieven onder de loep
Precies 100 jaar geleden kocht de gemeente een schilderij over een deel van de Josaphatvallei in herfstkleuren. Dit is het verhaal van het werk en zijn auteur, Eugène Plasky.
Een miskend schilder
Veel Schaarbekenaren denken aan een laan en een square als ze de naam Plasky horen. Eugène Plasky was een verdienstelijke schilder, maar is bijna volledig in vergetelheid geraakt en we weten er maar weinig over, helaas.
Eugène Plasky werd geboren in Brussel in 1851. Als leerling van Antoine Wiertz specialiseert hij zich in landschappen. Hij installeert zijn atelier in Schaarbeek op nr. 411 van de Vooruitgangsstraat.
Hij stelt zijn werken tijdens verschillende internationale tentoonstellingen tentoon, wat hem enkele onderscheidingen oplevert: Londen in 1884, New Orleans in 1885, Melbourne in 1888, Chicago in 1893, enz.
In 1905 sterft hij op 53-jarige leeftijd in Schaarbeek. In 1909 huldigt de gemeente hem door een belangrijke straat naar hem te vernoemen.
Mevrouw de weduwe Plasky, moderne schrijfster
Elisabeth Van de Vyvere (1865-1944), goed gecultiveerde vrouw, huwt Eugène Plasky in 1883. Samen krijgen ze vijf kinderen.
Ze schrijft verschillende gedichten, komedies en tijdschriftartikelen onder het pseudoniem Stella. Ze engageert zich ook sterk op sociaal vlak, in het bijzonder voor de werkomstandigheden van arbeiders, die ze in verschillende publicaties verdedigt.
In 1901 wordt ze benoemd tot arbeidsinspectrice en is ze zo de eerste vrouw in België om zo’n functie te bekleden. Na de dood van haar echtgenoot zet ze zich ook in voor de bescherming van kinderen en de strijd tegen alcoholverslaving.
100 jaar geleden kocht de gemeente Automne
Het is aan Elisabeth Plasky dat de gemeente het schilderij Automnete danken heeft. Het is een van de laatste die haar echtgenoot zaliger geschilderd heeft. Het stelt een van de symbolische plekjes van de gemeente voor: de Josaphatvallei. In 1907, stelt ze voor de eerste keer de verkoop van het schilderij voor. Om onbekende redenen, blijft haar vraag onbeantwoord.
Tien jaar later, is het schilderij te zien op de retrospectieve tentoonstelling “Pour le plus grand Schaerbeek” waar werken van Schaarbeekse kunstenaars tentoon gesteld worden. Mevrouw de weduwe Plasky maakt van het ogenblik gebruik om opnieuw de aankoop te vragen van het schilderij Automne.
De commissie voor Schone Kunsten
Toen, en dat sinds de oprichting van het Gemeentelijk Museum van Schaerbeek in 1892, moest ieder schilderij of beeldhouwwerk een aandachtig onderzoek van de commissie voor Schone Kunsten doorlopen, die zich daarna voor of tegen de aankoop van het werk uitsprak. Deze commissie bestaat uit verschillende gemeenteraadsleden en kunstenaars. In 1917, zijn onder andere de schilders Herman Richir, Léon Frédéric en Privat Livemont, de beeldhouwer Godefroid Devreese en ook de architect van het gemeentehuis, toen in opbouw, Maurice Van Ysendyck er lid van.
2000 frank
De commissie is akkoord om het werk voor 2000 frank te kopen, met andere woorden minder dan de prijs die mevrouw de weduwe Plasky ervoor vroeg. Die lag op 3500 frank. Maar in tijden van oorlog moeten er toegevingen gedaan worden zoals te lezen staat in de dankbrief van mevrouw de weduwe Plasky die dateert van 17 september 1917 en die we u hier tonen.
Volledige transcriptie
Aan mijnheer de Burgemeester en Schepenen van de gemeente Schaarbeek,
Geachte heren,
Ik heb de eer u de ontvangst van uw brief van de 15e van deze maand te bevestigen en u mee te delen dat ik het bedrag van twee duizend frank vastgelegd door het Gemeentebestuur voor de aankoop van het schilderij “Automne” van mijn echtgenoot zaliger aanvaard.
Zoals ik u al heb kunnen zeggen, ligt de prijs gevoelig lager dan de waarde van het werk; maar naast de huidige omstandigheden die mij ertoe verplichten dit schilderij te verkopen, meen ik dat de aankoop voor ons Museum voor Schone Kunsten een eerbetoon is aan het talent van de kunstenaar en ik zie het als mijn taak deze eer zoals het hoort op prijs te stellen.
Aan de andere kant, zou ik u willen zeggen, heren, hoe gevoelig ik ben voor de persoonlijke welwillendheid waarvan u mij deze keer blijk gegeven heeft; ik ben er u zeer dankbaar voor.
Met de meeste hoogachting.
E. Plasky