Een archief onder de loep
In de Koninklijke Sinte-Mariastraat nr. 22 staat een groot rechthoekig gebouw. Vandaag kennen we het onder de naam de “Hallen van Schaarbeek”. Nu is het een evenementenhal, maar dat is niet altijd zo geweest.
Keuze van de locatie
In 1864 beslist het Gemeentebestuur van Schaarbeek om een overdekte markt te laten bouwen ter vervanging van de markt in open lucht. Die bevindt zich in de Sint-Servaasstraat, het huidige Koninginneplein. Eerst wordt de locatie van de overdekte markt voorzien op het landgoed van generaal Eenens (het huidige Huis der Kunsten) aan de Haachtsesteenweg.
De prijs die de generaal vraagt voor het kopen van zijn domein is echter te hoog. De gemeente beslist dan om een terrein te gebruiken waar ze al eigenaar van is. Het ligt vlak naast het kasteel Eenens op de hoek van de Grondwetstraat en de Koninklijke Sinte-Mariastraat. Met de keuze van deze locatie willen de verkozenen de levenskwaliteit verhogen van de bourgeoisie die zich steeds meer in de Sinte-Mariawijk komt vestigen.
Een opmerkelijk gebouw
De plannen zijn getekend door de gemeentelijke architect Gustave Hansotte en ondernemer François Degraux staat in voor de werken. Het gebouw wordt officieel geopend op 15 augustus 1865 en er wordt een groot bal georganiseerd.
Het is een lange glazen structuur met een metalen geraamte. Het heeft een lengte van 55 meter en een breedte van 38 meter. Dat is goed voor een oppervlakte van meer dan 2000 m². Huisvrouwen kunnen de markt binnengaan via de drie grote deuren aan de Grondwetstraat of via de grote deur aan de Koninklijke Sinte-Mariastraat.
De markt, een centrale plaats van het dagelijkse leven
Dankzij de ideale ligging kent de markt een groot succes. Er worden zowel voedingswaren, garen, ijzerwaren als potten en pannen verkocht. De klanten komen soms zelfs van naburige gemeenten.
De streektram Brussel-Haacht, gecreëerd in 1888, vergemakkelijkt de komst van consumenten en koopwaren.
De brand vernielt alles
Rond 23u op 16 augustus 1898 vernielen de vlammen het hele gebouw. Het vuur is, waarschijnlijk per ongeluk, uitgebroken in het kraampje van een kruidenier die ook een grote hoeveelheid lucifers bij zich had. De brand breidt zich uit naar enkele naburige kraampjes.
Tegen dat de brandweer het vuur onder controle heeft, blijft er niets meer over van de markt behalve een hoop rokend puin. Er vallen geen fysieke slachtoffers, maar de financiële schade is enorm voor de ongeveer 200 handelaars van de marktkraampjes.
Om de getroffenen te helpen, maakt de gemeenteraad geld vrij voor schadevergoedingen. Verschillende feesten en tombola’s worden georganiseerd voor de getroffenen.
De hoedenkwestie
Naast de brandweer en de politie nemen ook verschillende inwoners deel aan reddingsoperaties. Sommigen zijn zelfs licht gewond. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de gemeenteraadsleden Lekeu en Verreyt.
Een van die barmhartige samaritanen is een zekere mijnheer Géruzet. Zijn hoed is onherstelbaar beschadigd geraakt. Hij vraagt officieel een schadevergoeding aan het gemeentebestuur. Voor de nieuwsgierigen onder ons: de politieagenten die in zijn brief als getuigen vernoemd werden, herinnerden zich zijn aanwezigheid niet meer. De arme man heeft dus geen schadevergoeding gekregen.
Voorlopige overdekte markt
Nadat al het puin geruimd is, hervat de markt zijn activiteiten, deze keer in open lucht. Maar bij slecht weer ploeteren handelaars en klanten al snel in de modder. Daarom wordt er een voorlopige overdekte markt geplaatst naast de Sinte-Mariakerk.
De wederopbouw
In 1899 wordt een wedstrijd voor de wederopbouw georganiseerd. De leden van de jury zijn ontgoocheld door het resultaat. Daarom wordt beslist om het opstellen van de plannen over te laten aan de gemeentelijke architect Hippolyte Jaumot. Er wordt ook een ingenieur aangeduid, mijnheer Pirotte, en de ondernemers Berteaux vader & zonen nemen het toezicht over de werken op zich.
Opnieuw wordt er gekozen voor een grote hal met een grote glazen wand en een metalen geraamte. De hoofdingang komt uit op de Koninklijke Sinte-Mariastraat. Er komt ook een kleinere hal voor de verkoop van vis. De ingang is aan de Grondwetstraat. Het nieuwe gebouw wordt ingewijd op 20 oktober 1901. De zaken gaan snel weer van start.
De achteruitgang van de overdekte markt
De bloei van de nieuwe Sinte-Mariamarkt is helaas maar van korte duur. Vanaf de jaren 1920 komt er concurrentie van winkelcentra (Innovation, de Bon Marché, de Anspach-galerijen, enz.), maar ook nieuwe markten in open lucht doen de activiteiten van bijna alle Brusselse overdekte markten langzaam achteruitgaan.
Die van Schaarbeek moet dus een nieuwe bestemming krijgen. Ze wordt omgevormd tot een depot en een gemeentelijke garage. Daarna wordt ze volledig verwaarloosd. Ze krijgt een culturele bestemming dankzij de Franse Commissie voor de Cultuur van de Brusselse agglomeratie, die de markt overkoopt in 1975. In 1977 richt de theaterdirecteur Jo Dekmine de culturele vzw “Hallen van Schaarbeek” op. Het vooruitzicht op een nieuw leven is zo verzekerd.
Wilt u meer weten?
Neem contact op met de dienst Gemeentearchieven : 02/244 75 32 – archieven@schaerbeek.irisnet.be
© Alle rechten voorbehouden
Transcriptie van de brief van Mr Géruzet
Brussel, 22 augustus 1898
Mijnheer de Burgemeester,
Ik heb de eer om van uw bestuur een schadevergoeding te vragen voor schade die ik ondervonden heb tijdens de brand van de Sint-Mariamarkt.
De politie had mij gevraagd om te helpen. Terwijl ik hulp bood, is mijn hoed volledig verkreukeld geraakt, waardoor hij dus niet meer bruikbaar is.
De agenten nr. 43 en de agent genaamd Artois zullen u mijn aanwezigheid ter plaatse van 11u1/2 ‘s avonds tot 3 uur ‘s ochtends kunnen bevestigen.
Ik sta volledig tot uw beschikking om u alle gewenste informatie te verschaffen.
Ik hoop, mijnheer de Burgemeester, dat er gehoor zal gegeven worden aan mijn vraag.
Hoogachtend
J. Géruzet
handelsvertegenwoordiger
Spoorwegstraat 13