Een archief onder de loep
In november 1944 doopte de gemeente Schaarbeek de Hortensialaan om tot Generaal Eisenhowerlaan naar de leider van de geallieerde troepen die Brussel twee maanden eerder bevrijdden. Eisenhower, die toen niet aanwezig kon zijn wegens militaire verplichtingen - de oorlog was nog niet gedaan - was dus niet op de inhuldiging en werd vertegenwoordigd door de ambassadeur van de Verenigde Staten. Minder dan een jaar later konden Brussel en Schaarbeek hem eindelijk het eerbetoon brengen dat hij verdiende.
« Ike »
Voor hij de 34ste president van de Verenigde Staten werd met twee opeenvolgende mandaten (1953-1961), kende Dwight David Eisenhower, bijgenaamd Ike, een roemrijke militaire loopbaan. Tijdens de Eerste Wereldoorlog gaf hij een opleiding aan jonge rekruten die naar het front gestuurd zouden worden. Ondanks zijn aanvragen werd hij niet naar Europa gestuurd om rechtstreeks deel te nemen aan het conflict.
Tussen de twee oorlogen klom hij verder omhoog op de militaire ladder. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij generaal en hij beval militaire operaties in Europa en Noord-Afrika. Hij werkte ook mee aan de planning van de landing in Normandië.
Triomftocht
Na de capitulatie van het naziregime op 8 mei 1945 wilden de grote steden hulde brengen aan hun bevrijders, hun helden. Verschillende grote Engelse en Amerikaanse generaals werden triomfantelijk onthaald door uitzinnige massa’s en ze werden gedecoreerd met de allerhoogste nationale onderscheidingen. Voor Eisenhower naar België kwam werd hij onder andere al onthaald in Reims (12 mei), Londen (12 juni), Parijs (14 juni) en Belfast (24 augustus).
Het onthaal in Brussel
Op donderdag 6 september 1945, bijna dag op dag een jaar na de bevrijding van Brussel op 3 september 1944, kwamen generaal Eisenhower en luitenant-generaal Bedell Smith, die hem vergezelde, om 10.30 uur vanuit Frankfurt aan in het Zuidstation. Ze werden verwelkomd door de minister van Defensie, Léon Mundeleer.
Een stoet wagens reed eerst naar de ambassade van de Verenigde Staten, waar een kleine intieme receptie plaatsvond. Daarna reed de stoet verder naar de minister van Buitenlandse Zaken, waar de generaal verwelkomd werd door de eerste minister, Achille Van Acker, en nadien werd op het Congresplein hulde gebracht aan de Onbekende Soldaat.
In het Koninklijk Paleis decoreerde de minister van Defensie Eisenhower met het Groot-Lint van de Leopoldsorde in naam van prins Karel (regent tijdens de ballingschap van koning Leopold III). Vervolgens vond er een ceremonie plaats in het stadhuis van Brussel en de generaal kon vanaf het balkon de massa op de Grote Markt begroeten. Dan trokken de generaal en zijn gevolg naar Schaarbeek.
Het eerbetoon van Schaarbeek voor het gemeentehuis
Om 16.30 uur kwam Eisenhower toe via de Koningsstraat en hij werd voor de Koninklijke Sint-Mariakerk ontvangen door de burgemeester van Schaarbeek, Arthur Dejase.
De stoet volgde daarna de Koninklijke Sinte-Mariastraat tot aan het gemeentehuis. De generaal en alle aanwezige gezagsdragers (voorzitters van de Kamer en de Senaat, ambassadeurs of vertegenwoordigers van opgeroepen ambassades, ministers, burgemeesters van de Brusselse agglomeratie, gemeenteraadsleden en leden van het Schaarbeekse college) namen plaats op het bordes om te luisteren naar de Amerikaanse, Engelse, Russische, Franse en Belgische volksliederen, gezongen door jonge meisjes van de Schaarbeekse scholen. Daarna volgde een defilé van de officiële en vrije scholen en van delegaties van bedrijven en diverse organisaties met hun vlaggen.
Ereburger
Na deze plechtigheden gingen de generaal en de genodigden de Trouw- en Raadszaak binnen om te luisteren naar de voordrachten van burgemeester Dejase en de generaal (uittreksels hieronder). Een zwaard en een diploma van ereburger van de gemeente werden aan Eisenhower overhandigd. De gemeente schonk luitenant-generaal Smith een boek over etsen, gravures van de hand van Maurice Blieck, die oude hoekjes van Schaarbeek voorstellen. Voor het vertrek werd een erewijn geschonken en de generaal ondertekende het gastenboek in het kabinet van de burgemeester.
Het zwaard van Dionant
Het zwaard dat geschonken werd door de gemeente Schaarbeek is een veelbetekenend symbool van de bewondering die de verkozenen hadden voor de militair die Eisenhower was.
Het werd gemaakt door Carlos Van Dionant (1899-1969), een Schaarbeekse medailleur, en het werd aan de generaal aangeboden in een koffertje met borduurwerk in de kleuren van de Supreme Headquarters Allied Expeditionnary Forces (S.H.A.E.F.) waarvan Eisenhower de leidinggevende commandant was en waarvan het blazoen een vurig zwaard omvatte. Het zwaard kreeg de inscriptie “Au grand vainqueur, generaal Dwight D. Eisenhower, Commandant Suprême des Forces Expéditionnaires Alliées. De gemeente Schaarbeek is dankbaar”.
De geschiedenis vertelt ons niet wat er met dit zwaard gebeurd is sinds de overhandiging aan de generaal. De gemeente Schaarbeek heeft echter wel een tekening van het zwaard op ware grootte bewaard.
Transcriptie van een brief van Van Dionant:
Geachte heer Degreef [nvdr: secretaris van de Burgemeester]
In bijlage de tekening (uitvoeringsgrootte) van het zwaard voor generaal Eisenhower. De sterren zijn niet afgewerkt, ik wacht op een bericht van de generaal om me te zeggen hoe hij ze wenst (plat, afgerond of opgesplitst). Wat vindt u van de wapenschilden? De kroon met zes parels is een kroon die men gebruikte voor de steden en gemeenten met meerdere duizenden inwoners. De kroon tekende ik met potlood, dus ik kan deze indien nodig verwijderen, maar dat zou zonde zijn.
In afwachting van goed nieuws van uw kant, geachte heer Degreef, verblijf ik met de meeste hoogachting.
C. Van Dionant
Toespraken (uittreksels)
Hieronder stellen we u uittreksels voor uit de toespraken die burgemeester Arthur Dejase en generaal Eisenhower hielden tijdens de ceremonie van 6 september 1945 in het gemeentehuis van Schaarbeek.
Burgemeester Dejase
Mijnheer de generaal,
Voor onze stad wordt deze dag een onvergetelijke datum. In deze zaal zal een herdenkingsinscriptie de toekomstige generaties eraan herinneren dat de grote generaal Eisenhower op 6 september 1945 het eerbetoon van onze bevolking en de titel van ereburger van Schaarbeek in ontvangst heeft genomen. (…) Dankzij de enorme inspanningen van de Geallieerden, dankzij de heldhaftige moed van uw soldaten, dankzij uw militaire inzicht kon de Overwinning van de Democratieën volledig zegevieren. De Vrijheid en de Vrede heersen opnieuw over de Wereld. Na de glorieuze bevrijding van ons land waagde het tanende Hitlerisme zich aan een laatste daad van agressie door onze Ardennen opnieuw te veroveren. Gelukkig was u er. U leerde Von Runstedt welke prijs moet worden betaald voor een hoogmoedige aanval. U drong de vijand terug met slechts één devies: “En deze keer, terug naar Berlijn”. Wij drukten onze bewondering al uit door onmiddellijk na de bevrijding een van de belangrijkste lanen van onze stad naar u te nomen en u bent zo goed geweest dit eerbetoon te aanvaarden. Dat heeft ons diep geraakt en we willen u dan ook vanuit de grond van ons hart bedanken. Wij willen er u met de nodige trots op wijzen dat onze Bevolking zich dapper en met een niet-aflatend verzet verweerd heeft tegen de vijand. Honderden van onze medeburgers zijn gesneuveld voor het Vaderland en ze ondergingen de vreselijkste pijnen in de strafkampen van de nazi’s. Heel wat Amerikaanse piloten die binnen de vijandige linies terechtkwamen, werden met gevaar voor eigen leven verborgen en gered in Schaarbeek. Ik denk dat ik mag beweren dat we elkaar waard zijn. En in deze geest willen wij u opnieuw onze dankbaarheid uiten en blijk geven van onze diepe bewondering. (…)
[Gedeelte in het Engels]
In naam van de bevolking en de autoriteiten van Schaarbeek vraag ik u om onze respectvolle dankbetuigingen te willen aanvaarden voor de eer die u onze stad hebt aangedaan door uw illustere aanwezigheid. Door dit erezwaard te aanvaarden, geeft u blijk van uw achting en dat vervult ons met een groot gevoel van trots en enthousiasme.
Lang leve de grote overwinnaar, generaal Eisenhower
Lang leve president Truman
Lang leve de Verenigde Staten van Amerika
Generaal Eisenhower [vertaald uit het Engels]
Mijnheer de Burgemeester,
Dit is een geschenk dat het hart van elke soldaat zou verwarmen. Het is het antieke symbool van zijn vak en de gift ervan geeft blijk van de tevredenheid die de bevolking van deze heldhaftige stad voelt met de rol die ik moest spelen in deze oorlog. Daar ben ik heel erg dankbaar voor. En toch mag ik de gift van dit zwaard niet beschouwen als een zuiver persoonlijk symbool; het is het meest eervolle symbool dat men aan een soldaat kan schenken; ik aanvaard het echter niet voor mij alleen, maar wel in naam van alle geallieerde soldaten. (…) Maar voor mij heeft dit zwaard een andere betekenis. Het werd gesmeed in vredestijd; door de professionele vaardigheid, het geduld, de liefde waarmee het gemaakt werd, is het niet echt een oorlogsproductie; het is een vredesproductie, de vrede die uw doden van de verzetsbeweging, de doden van onze legers, onze marines, onze luchtmachten hebben gewonnen en die we moeten beschermen. In dit zwaard werd het doel vastgelegd van onze geallieerde troepen, van de geallieerde militaire staf die ik mocht leiden; deze militaire staf was gebaseerd op de vereniging van wilskracht, op de verbanning van egoïstische belangen, ten voordele van het welzijn van iedereen. (…) In dit zwaard zie ik het symbool van de vastberadenheid van Schaarbeek om aan de zijde van dit krachtige leger te marcheren, naast deze bundeling van menselijke wilskracht die de vrede voor altijd wil beschermen. Uit naam van mijn militaire staf [nvdr: luitenant-generaal Smith die hem vergezelde] en mezelf bedank ik u voor een dergelijk eerbetoon, dat uniek is in een mensenleven. (…)
Wilt u meer weten?
Neem dan contact op met de dienst Gemeentearchieven: archieven@schaerbeek.irisnet.be
© Alle rechten voorbehouden