Een archief onder de loep
Op 14 oktober worden de kiezers naar de stembus geroepen om hun gemeentelijke vertegenwoordigers te kiezen. In dit kader stellen wij u een overzicht voor van de campagnes voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1911, 1932 en 1938, die plaatsvonden in Schaarbeek.
De poster, het favoriete medium van die tijd
Tot in een recent verleden, en ook omdat er nog geen audiovisuele media waren, werden de debatten tussen concurrerende politici op straat gehouden, aan de hand van door elkaar geplakte posters. Een exemplaar van elke poster werd ingediend bij het gemeentebestuur, dat instond voor het aanbrengen van de posters langs de openbare weg.
Ook vandaag is de dienst van de Archieven van Schaarbeek nog steeds in het bezit van een mooie reeks posters, van alle partijen, van de jaren 1911, 1932 en 1938. Wij laten u enkele representatieve voorbeelden zien…
Het Schaarbeekse politieke landschap in de 19de eeuw
In oktober 1830 werd voor het eerst de gemeenteraad van Schaarbeek verkozen. Er was toen sprake van een “censuskiesrecht”, en dat betekent dat het stemmen voorbehouden was voor mannen die een bepaald bedrag aan belastingen betaalden.
Tijdens de tweede helft van de 19de eeuw, toen Schaarbeek zich volop ontwikkelde, werd het beheer van de gemeente een ideaal terrein voor de strijd tussen de verschillende politieke fracties. De liberale partij haalde het lange tijd van de katholieken.
De uitbreiding van het stemrecht
Met de wet van 1883 werd “capacitair” stemrecht ingevoerd, dat betekent dat mannen die bepaalde functies met verantwoordelijkheden uitoefenen of die slagen in een verkiezingsexamen ook stemrecht krijgen en op de lijsten mogen staan. Zo zetten kandidaten uit de arbeidersklasse hun eerste stappen in de politiek.
In 1887 sloot de arbeidersbeweging van Schaarbeek zich aan bij de liberale en de socialistische partij. Zo kwamen de antiklerikalen in de meerderheid. Ondanks alles waren er echter meningsverschillen tussen conservatieve en progressieve liberalen en dat weerspiegelde de reeds gespannen politieke context op nationaal niveau met op de achtergrond de schoolstrijd.
Verkiezingen van 1911
Na een tussenperiode waarin de katholieken het voor het zeggen hadden (van 1896 tot 1903), gingen de liberalen en socialisten opnieuw samenwerken om zo weer de meerderheid te halen. Deze antiklerikale alliantie werd in stand gehouden tot net na de Eerste Wereldoorlog .
De zaak Van den Putte
In 1908 barstte de zaak Van den Putte los, genoemd naar de schepen van Werken die beschuldigd werd van corruptie en belangenvermenging (verduistering van openbare bezittingen). De katholieke partij verwees tijdens haar verkiezingscampagne van 1911 naar deze episode om de meerderheid die aan de macht was in diskrediet te brengen. Het liberaal-socialistische kartel diende de katholieken van repliek.
Brandstichting gemeentehuis
In 1911 kwam nog een andere belangrijke gebeurtenis op de tafel van de Schaarbeekse politieke debatten te liggen: de brandstichting in het gemeentehuis die plaatsvond in de nacht van 17 op 18 april. De partijen beschuldigden elkaar ervan opdracht te hebben gegeven voor dit misdrijf.
Op een van zijn posters verwees het liberaal-socialistische kartel naar de branden van Sint-Denijs (in de buurt van Kortrijk) die plaatsvonden in 1868. De verkozenen van die gemeenten maakten toen ruzie met de bisschop van Brugge, die weigerde om het nieuwe gemeentelijke kerkhof te zegenen, omdat de kerkfabriek er niet de eigenaar van was. Er mocht toen niet gebeden worden tijdens de begrafenissen. Daarna werden hooibergen en schuren van de bestuurders van deze gemeente in brand gestoken. Meerdere mensen werden veroordeeld en zij staken de religieuze motieven die hen tot de brandstichting hadden aangezet niet onder stoelen of banken.
Louis Bertrand, schepen van Financiën, overladen met kritiek
Ook de gemeentelijke financiën waren een favoriet onderwerp van de katholieke minderheid. De klerikale raadsmannen uitten kritiek over het beleid dat gevoerd werd door Louis Bertrand, schepen van Financiën van die tijd.
Op heel wat posters van de katholieke partij zien we ook aanmaningen gericht aan de liberalen tegen de handelingen en ideeën van hun socialistische partners.
Verkiezingen van 1932
In 1919 werd het algemeen stemrecht voor mannen ingevoerd. In 1921 kregen ook de vrouwen stemrecht en mochten ze zich verkiesbaar stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Bij de verkiezingen van 1921 werden de twee eerste vrouwelijke gemeenteraadsleden in Schaarbeek verkozen, Clémence Pilgrims-Dailly en Éloïse Decremer-Macquoi.
Tussen de twee wereldoorlogen haalde de Schaarbeekse katholieke lijst bij elke gemeenteraadsverkiezingen ongeveer een derde van de stemmen, maar de niet-religieuze partijen zetten hun blokkeringsbeleid verder.
Tijdens de verkiezingscampagne van 1932 bleven de onderwerpen van de debatten en de verwijten vrijwel dezelfde als in 1911: de openbare school, de tewerkstelling, de financiën, de belastingen…
Verkiezingen van 1938
In 1938 gaf de komst van Rex in het politieke landschap de traditionele partijen een gemeenschappelijke vijand. Deze extreemrechtse, nationalistische en fascistische partij werd in 1930 opgericht door Léon Degrelle. Degrelle organiseerde verschillende politieke meetings in het Sportpaleis van Schaarbeek. De opkomst van het nazisme baarde verschillende partijen zorgen. Het spook van de oorlog kwam dichterbij.
In Schaarbeek verloor de katholieke partij stemmen aan Rex. Rex won bij de verkiezingen van 1938 vijf zetels in de gemeenteraad, maar werd geweigerd in de oppositie door de sociaalliberale alliantie onder leiding van Fernand Blum.
De verkiezingsposters van het begin van de 20ste eeuw waren vaak heel direct en soms spottend of zelfs sarcastisch. Zelfs een eeuw later, hebben ze nog steeds de gave om ons te doen glimlachen!
Neem dan contact op met de dienst Gemeentearchieven: archieven@schaerbeek.irisnet.be
© Alle rechten voorbehouden
