Roger Nols, een controversieel figuur?

Geschiedenis

Roger Nols was burgemeester van Schaarbeek van 1971 tot 1989, en vervulde vier opeenvolgende ambtstermijnen. Zijn buste staat in de 'Hall des pas perdus' in het gemeentehuis en was het voorwerp van een grondige denkoefening door zijn controversiële imago. Roger Nols behaalde immers grote verkiezingsoverwinningen, maar staat eigenlijk vooral bekend om zijn stigmatiserende beleid ten opzichte van Nederlandstaligen en migranten.

Op 5 september 2017 publiceerde de MRAX (Mouvement contre le Racisme, l'Antisémitisme et la Xénophobie) een open brief aan de gemeente Schaarbeek. Ze vroeg daarin om de buste van Roger Nols te verwijderen omdat zijn aanwezigheid tussen de andere burgemeesters "de onaanvaardbare standpunten die hij heeft ingenomen en de haatdragende toespraken die hij heeft gehouden legitimeert".   Als reactie hierop gaf het college het Brussels Studies Institute (BSI) de opdracht om een wetenschappelijke studie uit te voeren om het optreden van Roger Nols in zijn historische context te plaatsen. De resultaten van dit onderzoek zijn beschikbaar in de vorm van een artikel met als titel "Roger Nols: een (on)aantastbare burgemeester?".

Het verslag lezen (.pdf)

Werkgroep

Naar aanleiding van dit artikel kwam tussen oktober en december 2022 een werkgroep onder leiding van het Brussels Studies Institute (BSI) bijeen om voorstellen te doen aan de gemeenteraad. Deze werkgroep werd gezamenlijk voorgezeten door de waarnemend burgemeester en de schepen van Cultuur (FR), gendergelijkheid en gelijke kansen en bestond uit:

• een mandataris per politieke partij die zetelt in de gemeenteraad,
• twee burgers die via loting werden geselecteerd,
• drie vertegenwoordigers van de werkgroep 'Mémoires',
• twee vertegenwoordigers van het gemeentebestuur,
• en twee academische experten.

De werkgroep stelde vijf elementen vast waarmee rekening moet worden gehouden bij het voorstellen van acties op de buste:

Met betrekking tot het verleden:

1. Informeren: Het geweld en de wonden uit het verleden moeten worden erkend en er moet meer informatie worden verstrekt over Roger Nols en zijn tijdperk.
2. Stoppen met verheerlijken: We moeten ons niet alleen richten op de persoon van Roger Nols, maar ook op de kwesties die hij symboliseert en de politieke context onderzoeken (de toespraken van andere partijen en de standpunten van andere gemeentebesturen in die tijd).

Met betrekking tot het heden:

3. Differentiëren:  De communicatiemiddelen  moeten worden aangepast om verschillende doelgroepen aan te spreken, zoals scholieren, mensen die gewoon in de hal voorbijlopen, mensen die van thuis de politieke debatten volgen, jongeren, ouderen enz.

Met betrekking tot de toekomst:

4. Bewustmaken:  Er is behoefte aan bewustmaking van alle vormen van discriminatie, en vooral van racistische houdingen, in combinatie met veel voorlichting.
5. In dialoog treden:  We moeten het debat openstellen, de reflectie voortzetten en  de burgers samenbrengen rond lde bovengenoemde kwesties, zonder dat er daarom  koste wat kost naar een consensus moet worden gestreefd. Iedereen moet zich gehoord en gerespecteerdvoelen.

Actievoorstellen:

Tijdens de bijeenkomsten formuleerde en onderzocht de werkgroep een reeks mogelijke scenario's over wat er met de buste moest gebeuren, gaande van het behoud van de buste zoals ze nu is tot het verwijderen ervan.

Aan het einde van de derde sessie stemden alle aanwezige leden van de WG ermee in om aan de gemeenteraad voor te stellen om de buste van Roger Nols omgedraaid op haar sokkel te zetten en er een kunstwerk bij te plaatsen dat verband houdt met een thema dat door de gemeente Schaarbeek wordt bepaald. Daarnaast stelt de werkgroep voor om dit nieuwe instrument te gebruiken voor educatieve doeleinden om de herinnering aan de wonden van het verleden levend te houden en het grote publiek ervan bewust te maken dat de strijd tegen racisme en discriminatie een dagelijkse strijd blijft.

Het gemeentebestuur heeft daarom een reeks initiatieven opgezet:

1. De buste omdraaien
2. Educatieve workshops organiseren met de middelbare scholen van Schaarbeek

Deze workshops zullen leiden tot een groter bewustzijn bij de leerlingen en creaties die bedoeld zijn om de waarden te delen die momenteel door de gemeente worden uitgedragen: democratie, inclusiviteit, strijd tegen racisme en alle vormen van discriminatie, burgerschap, meertaligheid, samenleven enz.

3. Getuigenissen over de Nols-periode verzamelen en online publiceren
4. Biografieën van de andere burgemeesters van Schaarbeek online publiceren en ook toegankelijk maken via een QR-code op de bustes in het gemeentehuis².

Tussen erfgoed en protest

De buste blijft dus staan in de 'Hall des pas perdus' in de hoedanigheid van object met historische waarde. Ze blijft toegankelijk voor het publiek en zal niet worden 'beschadigd', maar ze wordt wel duidelijk op twee manieren 'aangevochten'.

• Door haar positie: de omgekeerde buste plaatst Roger Nols symbolisch tegenover een van de muren die hij probeerde op te trekken tussen de inwoners van Schaarbeek en verwijst naar de wil van de gemeente om het beleid van de voormalige burgemeester de rug toe te keren, zonder het verleden te negeren.
• Door de creaties van de Schaarbeekse leerlingen die bij de buste werden geplaatst en die de waarden die de gemeente vandaag uitdraagt in de kijker zetten.